Prof Dr Saim Yılmaz
"Derin venler bacağımızın otobanı, yüzeyel venler ise cadde ve sokaklarıdır"
TOPLARDAMARLARIMIZIN ANATOMİSİ (BASİT OLARAK)
Bacakta, esas olarak 2 grup toplardamar vardır; derin venler ve yüzeyel venler. Derin venler, adı üstünde, derinde, kas tabakalarının arasındadır, çıplak gözle görülmezler. Yüzeyel venler is cilde yakındır, bazen cildin hemen altındadırlar ve genellikle çıplak gözle görülebilirler. Bu iki toplardamar grubu, kasıkta ve dizin arkasında birleşirler. Ayrıca derin ve yüzeyel venleri birbirine bağlayan ve "perforan ven" adı verilen çok sayıda bağlantı damarı da vardır.
Venler ne işe yarar? Bacak venlerimiz, yani toplardamarlarımız, içlerindeki kapakçıkların yardımıyla kirli kanı akciğere gönderirler. Bu olaya, bacak kasları da bir pompa gibi çalışarak yardımcı olurlar. Bu sayede, bacaklarımız sağlıklı bir şekilde fonksiyon görürler. Derin venler, yüzeyel venlere göre daha kalındır ve önemlidir. Toplardamar akımını bir trafik akışına benzetecek olursak, derin venler bacağın "otobanları", yüzeyel venler ise "cadde ya da sokaklarıdır". Bu nedenle, derin venler vazgeçilmez damarlardır. Yüzeyel venler ise, bacağımızın "yedek" damarlarıdır. Eğer derin venler sağlıklı ise, yüzeyel venler ameliyatla alınabilir, lazerle yakılabilir ya da vücudun başka bir yerinde kullanılabilir. Bacak, bu olaylardan herhangi bir zarar görmez.
Toplardamar akımı nasıldır? Toplardamarlar yani derin ve yüzeyel venlerdeki akım tek yönlü olarak akciğere, yani yukarı doğrudur. Yukarıda belirttiğimiz gibi, bunu sağlayan bacak kasları ve damarlardaki tek yönlü çalışan kapakçıklardır. Bağlantı damarlarında (perforan venler) ise, akım normalde yüzeyden derine doğrudur. Toplardamar kanının geriye, yani ayağa doğru akması, ya da perforan vende derinden yüzeye doğru akması patolojiktir ve venöz yetmezlik, toplardamar yetmezliği, reflü ya da kaçak gibi terimlerle adlandırılır. Venöz yetmezlik, daha çok yüzeyel venler ve perforan venlerde (bağlantı damarları) görülür, derin venlerde ise nadirdir.
Bazı önemli toplardamarlarımız: Yüzeyel venlerin ikisi ana toplardamardır ve önemlidir: Büyük safen ven, ayaktan kasığa kadar cilt altında uzanır ve kasıkta derin venlere dökülür. Küçük safen ven ise ayaktan dize kadar uzanır ve diz arkasında derin venlere dökülür. Bunun dışında birçok yüzeyel ven ve bu venlerdeki kirli kanı derin venlere ileten "perforan" venler vardır. Derin venler, yani bacağımızın otobanları, bacağımızdaki tüm kirli kanı akciğere gönderirler. Derin venler diz altında 3 çift yani toplam 6 tanedir. Bunlar diz seviyesinde tek damar haline gelirler. Bu damara, diz seviyesinde "popliteal ven", uyluk seviyesinde "femoral ven" ve kasık seviyesinde "iliak ven" adı verilir.
Lateral subdermik venöz plexus (LSVP) nedir? LSVP, daha çok bayanlarda, bacağın dış yan ve diz arka kısmında görülen, orta boy ve kılcal varislerden oluşan bir toplardamar ağıdır. Bu ağ, aslında bacaklarımızın anne karnında iken kullandığı normal damarların kalıntısıdır. Doğum sırasında, yani suda yaşayan bir canlıdan karada yaşayan bir canlıya dönüştüğümüzde, bu toplardamarlar devre dışı kalır, yerine günümüzde kullandığımız toplardamarları kullanmaya başlarız. LSVP, her insanda vardır, ancak vücudun bir köşesinde kurumuş durumdadır. Bazı insanlarda, özellikle kadınlarda yeniden aktive olabilir ve kadınların çok şikayet ettikleri kılcal damarları oluşturabilir.